SI Opener: Bescherming van digitale mensenrechten in het post-coronatijdperk

Het gebrek aan adequate regelgeving op dit gebied leidt tot nieuwe risico's en kansen voor alle betrokken belanghebbenden, wat we eigenlijk zien bij alle trends die een snelle ontwikkeling doormaken. Bij Robeco zagen we jaren geleden al dat gegevensbescherming een belangrijk bedrijfsrisico was voor internet- en telecombedrijven. Sommige bedrijfsmodellen zijn volledig afgestemd op het verzamelen, gebruiken of verkopen van consumentengegevens. Cyberveiligheid en de maatschappelijke risico's van kunstmatige intelligentie zijn ook kwesties waar we ons op richten als het gaat om digitale mensenrechten.

In de Covid-19-crisis worden digitale mensenrechten op de proef gesteld, net als bij veel andere belangrijke ESG-kwesties trouwens. Zo worden er bijvoorbeeld apps ingezet om besmette personen te traceren. Dat is aan de ene kant heel mooi, omdat daarmee levens worden gered en lockdowns eerder opgeheven kunnen worden, wat ook gunstig is voor de economie. Maar aan de andere kant is wel de privacy van mensen in gevaar, als dit niet zorgvuldig gebeurt.

Sommige mensen vinden dat privacy in dit geval van ondergeschikt belang is en best opgeofferd kan worden. Maar volgens AccessNow, een toonaangevende non-profitorganisatie die zich hiermee bezighoudt, kunnen sterke digitale rechten juist bijdragen aan een betere volksgezondheid.²

Wij zijn het daar volledig mee eens. Als digitale rechten niet goed worden beschermd, gaan mensen apps om besmette personen te traceren niet vrijwillig gebruiken. Voor een goede werking moet het gebruik van de apps dan verplicht gesteld worden. In veel landen accepteert de bevolking dat niet, waardoor regeringen niet in staat zijn om goed werkende digitale gezondheidstools uit te rollen.

Er zijn echter ook andere, minder voor de hand liggende kwesties. Gezondheidsgegevens zijn zeer gevoelig en dus is de bescherming van die gegevens uitermate belangrijk. Soms is het nodig dat autoriteiten deze gegevens bijhouden, bijvoorbeeld in het geval van een virus dat zich razendsnel verspreidt. Maar dan moeten de gegevens wel goed worden beheerd, anders kan er wantrouwen ontstaan en gaan minder mensen de digitale gezondheidstools gebruiken.

Een ander relevant onderwerp is surveillance. Regeringen kunnen deze crisis aangrijpen om op grote schaal controversiële surveillancetools in te zetten. Zo wordt bijvoorbeeld al gezichtsherkenning ingezet om verplaatsingen van mensen in de gaten te houden tijdens de Covid-19-uitbraak. China gebruikt deze techniek om besmette personen te traceren en om mensen zonder mondkapje te identificeren.

In Moskou maken de Russische autoriteiten naar verluidt gebruik van surveillancecamera’s, gezichtsherkenning en geolocatie om toe te zien op naleving van de quarantainemaatregelen en om besmette personen en hun gezinsleden te traceren.³ We weten dat individualisme in westerse landen hoger staat aangeschreven dan in andere landen, maar in onze ogen kunnen deze praktijken leiden tot een ernstige schending van het fundamentele recht op privacy zonder een duidelijk voordeel voor de betreffende mensen.

ICT-bedrijven krijgen steeds vaker de opdracht van regeringen om de toegang tot bepaalde diensten te beperken en netwerken uit de lucht te halen. Dit kan onder meer leiden tot een beperking van de internationaal erkende vrijheid van meningsuiting, het blokkeren van toegang tot essentiële diensten op het gebied van noodhulp, betalingen en gezondheidszorg, en tot een verstoring van het contact met familie en vrienden.

In sommige gevallen kunnen deze opdrachten de mensenrechten extra in gevaar brengen. Dat is bijvoorbeeld het geval als bedrijven gevraagd wordt de vrije stroom van informatie in de aanloop naar verkiezingen te beperken, of als ze ingezet worden voor bepaalde regio's, gebieden of etnische groepen. In deze crisis zien we dat de autoriteiten in China, Iran en zelfs de Verenigde Staten proberen de informatie te controleren die journalisten en gezondheidsfunctionarissen delen op sociale media.

Daarnaast zien we ook dat er veel onjuiste informatie wordt gepubliceerd. Zo worden er allerhande medicijnen opgehemeld als de oplossing voor de pandemie. Ook je adem inhouden zou helpen. Als reactie hierop verwijzen grote platforms zoals Facebook, Google en Twitter hun gebruikers proactief naar betrouwbare bronnen. Denk bijvoorbeeld aan gezondheidsautoriteiten.

Door de afwezigheid van goede regelgeving vormen digitale mensenrechten risico's voor de bedrijven waarin we beleggen. Kwesties op het gebied van databescherming, cyberveiligheid en de maatschappelijke impact van kunstmatige intelligentie kunnen hun bedrijfsactiviteiten ernstig schaden. Met goed beheer kunnen ze zich onderscheiden.

Daarom analyseren we in onze fundamentele beleggingsprocessen systematisch hoe bedrijven omgaan met deze kwesties. We kijken bij het beoordelen van deze risico's niet alleen hoe sterk het beleid voor informatiebeveiliging is, maar ook naar de procedures en uitkomsten in het geval van schendingen en boetes. Het ene bedrijf is transparanter over deze uitkomsten dan het andere.

Deze analyse combineren we met andere belangrijke kwesties, zoals corporate governance en beheer van menselijk kapitaal, om de impact op de value drivers van de bedrijven in deze sectoren vast te stellen. Databeschermings-, cyberveiligheids- en maatschappelijke risico's op het gebied van kunstmatige intelligentie laten zich vaak lastig uitdrukken in cijfers die verband houden met inkomsten of kosten. Daarom corrigeren we onze cijfers over de kapitaalkosten van een bedrijf voornamelijk op basis van onze analyse als een schatting van de reputatie-, juridische en bedrijfsrisico's.

In onze beleggingsanalyse en engagementactiviteiten richten we ons op dreigende risico's of uitdagingen, zoals een vertekening door algoritmen die leidt tot discriminatie of privacyschendingen. Daarnaast kijken we ook naar de effectiviteit van de corporate governance rond digitale mensenrechten, de gevolgen daarvan voor menselijk kapitaal en naar de kansen die kunstmatige intelligentie biedt. Dit zijn allemaal belangrijke financiële kwesties voor een bedrijf.

We vragen bedrijven om de kennis hierover op bestuursniveau uit te breiden en om beleid en processen te implementeren die mensenrechten respecteren in deze snel digitaliserende wereld. Daarnaast verzoeken we ze ook transparant te zijn over problemen of schendingen. En voor alle duidelijkheid, natuurlijk is het een goed idee om een app in te zetten die helpt in de strijd tegen Covid-19. Alleen is het succes van zo'n app wel afhankelijk van hoe goed de mensenrechten worden beschermd.